Mate çayı, Ilexparaguariensis bitkisinin dallarından ve yapraklarındanelde edilen bir çaydır. Mate bitkisi,Güney Amerika'nın yerli halkları tarafından keşfedildi ve geleneksel olarak bu insanlar tarafından tüketildi. Mate bitkisi artık tüm dünyada tüketiliyor fakat hala sadece Arjantin, Paraguay ve Güney Brezilya'da yetiştiriliyor.Eski zamanlarda mate yaprakları, faydalarından yararlanmak için yerli halk tarafından çiğneniyor ya da soğuk suda ıslatılıyordu. Fakat daha sonraları bu kurutulmuş yaprakların demlenme fikri ortaya çıktı. Mate çayının geleneksel tüketim şekli kabak adı verilen bir kap ile olur. Bu kabın alt ucunda yaprak parçalarını süzmek için filtre vardır, metal bir pipetle yudumlanır. Bu geleneksel kabaktan çay paylaşmanın, dostluk ve bağın bir işareti olduğu düşünülür.Mate, Arjantin'in milli içeceğidir. Arjantinliler tarafından günde en az üç veya dört kez tüketilir.
Kendine özgü lezzetinin yanındamate çayı, sağlığımıza katkıda bulunabilecek bitki bileşikleri olan vitaminler, amino asitler ve polifenoller açısından da zengindir.Mateayrıca kafein açısından zengin bir içecektir bununla birlikte kahve ve çaya benzer etkilere sahiptir. Aslında kahveden az ama çaydan biraz fazla kafein içerir. Sıcak ya da soğuk halde tüketilebilir.
Geleneksel olarak demlenen mate çayı su kabağı kaplarda demlenir ve içilir. Klasik bitki çayı demleme yöntemleri ile kolayca demlemek de mmkündür. Mate çayı hazırlamak içn 1 bardak kaynamış ve biraz soğutulmuş suya 1 yemek kaşığı mate eklemek yeterli olacaktır. 5 dakika kadar demlenmesinin ardından tatlandırmak istenirse henüz sıcakken bal yada limon eklenebilir çünkü tadı acıdır.
Ksantinler, kafeoil türevleri, saponinler ve polifenoller içerir. Antioksidan özelliği yeşil çaydan fazla bile olabilir. Az da olsa C vitamini, E vitamini, selenyum ve çinko içerir.Bir fincan yani 12 gram mate çayında 15 kalori, 3 gr karbonhidrat, 0,5 gr protein bulunur. Ayrıca kafein içeriği ile kahve ve çaya benzer etkileri nedeniyle de tercih edilir. Kafein bağımlılık yapmayan fakat alışkanlık yapan bir maddedir. Sabahları bu maddeyle buluşmadan ayılamadığınızı düşünmeniz kafine alışmanız ile ilgilidir. Mate çayı da kafein içeren içeceklere keyifli bir alternatif olabilir ve beraberinde diğer sağlık yararlarını da getirebilir. Mate çayının en popüler sağlık yararları şunlardır:
Mate çayı kahveye kıyasla daha büyük bir besleyici özelliğe sahiptir. Bunun yanında mate çayının içindeki kafein genellikle kahveden daha fazla seyreltildiği için vücudun onu metabolize etmesi daha kolaydır ve uyarıcı etkisi de mate çayında daha yumuşaktır. Ayrıca kırmızı şarap, yeşil çay, siyah çay ve portakal suyundan daha fazla antioksidan içerir.
İleri derecede kalp hastalığı, yüksek tansiyon veya kalp aritmisi olan kişilerin mate çayı içmeden önce doktora danışması önerilir. Mate çayı ile ilgili bazı araştırmalarda ağız ve yemek borusu kanserlerinde artış gözlendi. Bu hastalığın sebebinin mate çayının içerdiği,kansere neden olduğu bilinen polisiklik aromatik hidrokarbonlar olmasından şüphelenildi. Fakat aynı zamanda sıcaklığın etkili olması ihtimali de düşünüldü ve araştırma kesin bir sonuca ulaşmadı. Riski en aza indirmek adına mate çayını tüketmeden önce ılık olduğundan emin olmak uygun olabilir.
Mate çayı içerdiği kafein yüzünden çok miktarda kullanıldığında migreni tetikleyebilir, tansiyon ve çarpıntı sorunu yaşayan kişilerde de bir takım sorunlara neden olabilir. Yine kafein sebebiyle uykusuzluk çeken kişilerde bu sorunun artmasına sebep olabilir. Hamile ve emziren kadınların mate çayı tüketmeden önce doktorlarına danışması önerilir.